Verslag van de bijeenkomst van 17 september 2010

  Administrativa

• ·       Het verslag werd zonder op- of aanmerkingen goedgekeurd.
• ·       We inventariseren bij de aanwezige leden naar een goede “vergaderdag”. De eerste ronde geeft aan dat vrijdag nog niet zo slecht is. Ook voor onze huisvestiging, tijdens de verbouwingen, lijkt dit de beste dag. We blijven inventariseren tot december.
• ·       We zoeken nog enkele mensen die op 16 oktober onze Nacht van de Duisternis willen versterken. Een oproep naar extra deelnemers werd gelanceerd.
• ·       10 Oktober 2010 JVS-VVS weekend in Blankenberge.
• ·       We gaan voortaan (bij elke vergadering) een moderator onder de aanwezigen zoeken. Iemand die het op zich neemt om de gesprekken in de juiste banen te leiden. Jan Hermans nam het voortouw.
• ·       UiT netwerk deelname van Noorderkroon. Lambert zal dit initiatief in naam van Noorderkroon ondersteunen.
• ·       Vergaderruimte: tijdens de verbouwingen van het PC Michielshof zal het één en ander gepland moeten worden. Het secretariaat heeft de kwartaalagenda al overgemaakt aan de beheerder. Tevens zal de Dienst Vrije  Tijd van Noorderkroon een mail ontvangen met de vraag of er een bepaalde vorm van coördinatie opgezet dient te worden om deze periode te zonder al te veel ongemakken te overbruggen.

 Open agenda 

1.     Veilige opslag van radioactief afval

 2.     Het godsdeeltje,

3.     Astronomische begrippen:

4.     Planeetbotsingen in een dubbelstersysteem?

 

Hoofdthema: sterrenbeelden projecties

 

1. 1.     Jan zwengelde het gesprek van “Veilige opslag van radioactief materiaal” op gang.
   Het ESV EURIDICE – wat staat voor European Underground Research Infrastructure for Disposal of nuclear waste In Clay Environment – levert een actieve bijdrage aan de haalbaarheidstudies van berging van radioactief afval in kleilagen In Mol, op een diepte van 225 meter in het hart van de Boomse klei, bevindt zich het ondergronds laboratorium HADES. Daar worden tal van experimenten uitgevoerd die mee een antwoord moeten geven op de wetenschappelijke en technische vragen inzake de mogelijkheid van diepe berging van radioactief afval. Een bezoek aan de ondergrondse infrastructuur is beslist een aanrader voor een geïnteresseerd publiek.  We bespraken de mogelijkheden van dit project en wisten dat in Duitsland opslag is in zoutlagen, in Scandinavië gebruik met de granietlagen. Of je geen goede zaak kon doen door gebruik te maken van de energie die vrijkomt tijdens de opslag? Blijkbaar niet, want het hele proces is onbeheersbaar.

1. 2.     Het Godsdeeltje;  we houden de vorderingen in het CERN al geruime tijd in het oog. Op dit moment heeft men al 3.5 x meer energie kunnen opwekken dan voorheen. Men heeft nu genoeg energie voor het experiment. De verwachtingen zijn hooggespannen. In Amerika zijn er al resultaten (in een lineaire versneller); er zijn aanwijzigen voor maar liefst 5 verschillende bosondeeltjes gevonden. Het Higgs-boson is zeer fundamenteel: het moet bestaan om het standaardmodel van de deeltjesfysica kloppend te maken. Het is de drager van het Higgsveld, dat in het hele universum aanwezig zou zijn. Door de Higgs-bosonen krijgen alle andere deeltjes massa. Ze zijn echter nog nooit waargenomen. Volgens sommige nieuwe theorieën, in het bijzonder theorieën met supersymmetrie, zou er niet één soort Higgs-boson bestaan, maar een familie van verschillende Higgs-bosonen.

 

1. 3.     Onder de noemer “Astronomische begrippen” heeft Job enkele termen in de groep besproken. Termen die eerdaags in de lezing van Job (Mars, de rode planeet, zie uitnodiging) zullen terugkeren. Het eerste item dat besproken werd was de term “conjunctie”. Een conjunctie is een schijnbare samenstand van hemellichamen, gezien vanaf het standpunt van een bepaalde waarnemer. Het omgekeerde van conjunctie is oppositie, de planeet staat dan recht tegenover de zon. De maan in oppositie is vol. Een hele mooie was de term “oppositielus”. Een buitenplaneet maakt in de periode rond zijn oppositie vaak een oppositielus Deze lus ontstaat doordat de Aarde de planeet inhaalt, doordat de Aarde ten eerste een grotere baansnelheid heeft en ten tweede een kleinere baan. Hierdoor lijkt de buitenplaneet achteruit te bewegen, wat ook wel retrograde beweging wordt genoemd. Een heel fraai voorbeeld werd gegeven aan de hand van enkele auto’s op een rotonde. De volgende termen perihelium en aphelium werden in een heel snel tempo verklaart. Het perihelium is het punt van de ellipsvormige baan van de aarde, een andere planeet, planetoïde of komeet dat het dichtst bij de Zon ligt. In het perihelium, op 3 januari, midden in de winter dus staat de aarde dus het dichts bij de zon. In het aphelium staat de aarde het verst van de Zon. De siderische periode van bijvoorbeeld een planeet is de tijd die de planeet nodig heeft om één volledige omloop om de Zon te voltooien en weer dezelfde positie tussen de sterren in te nemen, zoals gezien door een denkbeeldige waarnemer op de Zon. Dit is de baanperiode van een planeet. Doordat de Aarde ook om de Zon beweegt is de siderische periode van een planeet niet gelijk aan de synodische periode. De synodische periode van bijvoorbeeld een planeet is de tijd die de planeet nodig heeft om eenmaal volledig zijn baan ten opzichte van de Zon af te leggen, als gezien door een waarnemer op Aarde. Het is dus de periode tussen twee opposities of conjuncties van een planeet. De excentriciteit van een ellips, zoals bijvoorbeeld een planeetbaan, is de grootheid die aangeeft in hoeverre de ellips afwijkt van een cirkel. Een cirkel heeft een excentriciteit gelijk aan nul. Hoe langgerekter (meer afgeplat) een ellips is, des te dichter ligt de excentriciteit bij één. Een parabool heeft een excentriciteit gelijk aan één, bij een hyperbool is dit groter dan één. Parabolische en hyperbolische banen zijn geen gesloten krommen, zodat de baanbeweging niet periodiek is (bijvoorbeeld bij een niet-periodieke komeet), in tegenstelling tot een ellips- of cirkelbaan. We gaan deze termen nog zeker tegenkomen volgende bijeenkomst.

 

1. 4.     Als vierde punt op de open agenda bekeken we de melding van planeetbotsingen in dubbelstersystemen, een artikeltje van Het Europlanetarium in HBvL. “Planeten bij nauwe dubbelsterren lopen grote kans om met elkaar in botsing te komen. Dat blijkt uit een recente studie met de Spitzer Space Telescope. Bij nauwe dubbelsterren, waarvan de individuele sterren zeer dicht rond elkaar draaien, is heel wat stof aangetroffen. Dit stof kan geen restant zijn van het vormingsproces en is dus afkomstig van botsingen tussen kleine brokstukken en planeten die bij die botsing volledig verpulverd werden”. We hebben dit gegeven besproken, wetende dat men al geruime tijd geleden een planeet ontdekte in bolhoop M4 (wat op zich al heel opmerkelijk is…). De vraag in deze kwestie is hoe actief de zwaartekrachtvelden in een nauw dubbelstersysteem zijn en of hier niet de limiet van Roche zal verhinderen dat er planeten gevormd kunnen worden. (De `Rochelimiet` is de afstand waarbinnen een hemellichaam dat samengehouden wordt door de eigen zwaartekracht zal desintegreren door de getijdenkrachten van een tweede, zwaarder hemellichaam. Binnen de Rochelimiet zal omlopend materiaal zich verspreiden tot een ring.). In het gesprek dat we voerden was het uitgangspunt dat een dubbel- of meervoudig sterrensysteem ruim genoeg is  en dat de gevormde planeten heel kort bij de moederster zit., zoals vele de ‘hot-Jupiters’ die men de afgelopen jaren ontdekt heeft. We gaan volgende maand uitgebreid aandacht besteden aan dit gegeven.

 Na een korte pauze hebben we het gemiste thema van enkele maanden geleden terug opgepikt. Aan de hand van computer, atlassen, boeken, kaarten, projecties en foto’s hebben we het thema “sterrenbeeldprojecties” visueel gemaakt. Een introductie aan de hand van Starry Night toonde al aan dat het niet gemakkelijk is om sterrenbeelden te herkennen zonder bepaalde referenties. Als we in de ganse sterrenhemel één enkel sterrenbeeld kenbaar maken wordt het al een beetje gemakkelijker. Ineens zie je de patronen en herken je de nevenliggende sterrenbeelden. We schakelde over naar Stellarium, een soortgelijk programma, maar visueel sterker en duidelijker. Het werd al een beetje gemakkelijker. We lieten enkele functies van het programma lopen alvorens over te schakelen naar de tijd dat er geen PC’s, geen laptops, geen planetaria beschikbaar waren. Ja, ja…..die tijd heeft bestaan. Het was een tijd van zelfstudie, waarnemen en vooral zoeken, heel veel zoeken. We hadden het over “starhoppen”, op weg naar een deepsky-object en toonde dit aan de hand van een sterrenkaart en een foto van M104, in de Raaf. De foto kwam uit Deep Sky Splendors van Hans Vehrenberg, een fotografische sterrenatlas. Job en Lambert hebben beide een exemplaar en gebruiken dit zeer intensief tijdens hun waarnemingen. Andere handige sterrenkundige gidsen passeerden de revue. We sloten af met een reeks foto’s genomen door een kringlid. De “panoramische” opnames, zeg maar foto’s genomen door een standaardlens 50mm, zijn heel herkenbaar. Snel worden de sterrenbeeldconfiguraties gevonden en herkend. Een heel ander verhaal wordt het als we overschakelen naar opnames genomen met een 400 mm telelens. Het gemis van referenties maakt dat slechts weinig beelden spontaan herkend werden. Helemaal onherkenbaar wordt het als we overschakelen naar beelden gefotografeerd door een 750mm telelens of in het brandpunt van een 250mm Cassegrain. Om zulke beelden te kunnen identificeren is het nodig dat je buiten je kennis van sterrenbeelden ook nog eens kundig moet zijn in asterismen (Een asterisme is een compacte verzameling van sterren die niet fysiek bij elkaar horen, zoals dat wel het geval is bij een sterhoop, maar toevallig in dezelfde richting aan de hemel staan. Asterismen vallen onder de deepsky-objecten). Je kan zelf truckjes bedenken om gemakkelijk je weg te kennen binnen de grenzen van een sterrenbeeld. We bekeken als voorbeeld in Auriga de objecten M 36-37-38. Hoe “verdeel” je het sterrenbeeld op zoek naar deze objecten. Bedenk voor jezelf welke lijnen je uitzet tegen het kader dat het sterrenbeeld voorstelt. Deze manier van werken is hedendaags niet vanzelfsprekend. Met onze moderne goto-opstellingen verliezen we het contact met de sterren. Om deze reden blijft  de goede raad “ leer je sterrenbeelden echt kennen” geen holle frase. Ook al heb je een goto-kijker, het is altijd leuk als je vooraf weet wat je kijker gaat doen. Nog beter is het als je al weet waar welk punt je kijker gaat richten, nog voor hij al vertrokken is. Heel belangrijk, want……..jij bent de bestuurder!

 Het was een goed gevulde avond  met méér dan één Palmke (…), een tevreden publiek en een vervlogen vrijdag die al zaterdag was toen we uit elkaar gingen. Dank aan de sprekers voor hun voorbereidingen en de groep aanwezigen die allen actief deelnamen aan de gesprekken. Tot een volgende maal!

 Verslag van de kijkavond 3 september 2010.

 “Wat is de definitie van een  kijkavond?” Een kijkavond is een op voorhand geprogrammeerde activiteit ( die wel eens (….) in het water kan vallen). In de planningsfase wordt afgesproken wie voor de optische middelen zorgt en wat er op het waarnemingsprogramma staat. Voor de kijkavond van 3 september hadden we aan onze voorzitter gevraagd zijn lenzenkijker ter beschikking te stellen  zodat we op jacht konden gaan naar de planeten Jupiter – Uranus en Neptunus.

De volgende vraag is: “wat is een geslaagde kijkavond?”. Het antwoord: “3 september 2010!!!”.  Aan alle voorwaarden werd voldaan: het was helder, niet vochtig, niet te koud en we waren zo goed als voltallig aanwezig op de sterrenwacht. Met enige vertraging kon de lenzenkijker opgesteld worden, we hadden vóòr dat moment al een groepje van vier bezoekers achter de rug. Tijdens het uitrichten van de koepel raakte Paul gekwetst, volgens hem niet erg (echte mannen, hé?). Toch blijft het hanteren van de koepel in het duister een gevaarlijk karweitje. We moeten afschermplaatjes aanbrengen om erger te voorkomen.

 Terwijl er onder de koepel met de refractor gekeken werd, bouwde Job en Lambert de Cassegrain op. Tijdens het afstellen van de kijker vielen al enkele meteoren op. In eerste instantie dachten we aan Tauriden maar het waren Alfa Aurigiden; heel snelle, maar heldere meteoren (we zagen er méér dan Perseiden,). Op heel korte tijd: een Irridium-satelliet  en het ISS. Een veelbelovende start van de kijkavond afgelopen zomer. Job en Lambert hadden problemen om de kijker afgesteld te krijgen: de sterrenwacht stond in de weg! Na een tijdje was de afstelling wel goed zodat begonnen kon worden met de scherpstelling van de camera. Een handig nieuwigheidje op de Cassegrain is een groene laser. Een heel handig bepaalde ding om  te aan te wijzen en uit te richten (camerahoek, e.d.). Een dubbele elektronische  antidauwkit maakte dat de kijker operatief kon blijven tot aan de ochtend. Dat was in het verleden wel eens anders. Te veel dauwneerslag maakt e al snel een einde aan een waarnemingssessie. Is dus  nu verleden tijd!

Terug naar de waarnemingen: onder de koepel vond men – zonder goto-opstelling – de planeet Uranus, waarvoor chapeau! Voor sommigen onder ons was het de eerste keer dat ze deze planeet zagen. Onder de toren, bij de opstelling van Job en Lambert deden we er nog een schepje boven op: we keken (en fotografeerden) Jupiter, Uranus en Neptunus. De doelstelling van de kijkavond werd volledig gerealiseerd. Onder de vele andere objecten die we zagen en op de “gevoelige plaat” legden onthielden we voornamelijk de Halternevel, de Ringnevel, bolhopen M2 – M15, open sterrenhopen x-h Perseus, M56, M29, M39, M103, nog meer Messiers objecten,  diverse Caldwell-objecten,  NGC’s , zelfs IC’s. Het was, zoals eerder gezegd werkelijk een topnacht. Alle objecten werden gefotografeerd, zelfs komeet 103P Hartley.. Rond 01.00u werd de refractor afgebouwd en een deel van de waarnemers keerde tevreden huiswaarts. Leuk was om te zien dat sommige moeite hadden om te vertrekken: nog heel even blijven want de Helixnevel komt net achter de boomtoppen uit! Tony bleef nog tot 02.45u met Lambert doorwerken aan de Cassegrain. Tegen de klok van 04.30u was ook de laatste deelnemer klaar om de reis huiswaarts aan te vangen, heel tevreden terug kijkend naar wat zeker één van de topnachten in de waarnemingsannalen van het bestaan van Noorderkroon was.

Dank aan alle aanwezigen en aan hen die met de terbeschikkingstelling van hun materiaal hebben gezorgd voor onvergetelijke indrukken en primeurs. Het was zoals het hoort! Op naar een volgende sessie…

                                                                                                                               Lambert

 Er is een ´mega voetstap` ontdekt op de planeet Mars. De Europese ruimtesonde Mars Express heeft gedetailleerde foto`s van een langgerekte mysterieuze krater op Mars. De krater genaamd Orcus Patera heeft heel veel weg van een gigantische voetafdruk. De krater die zich tussen de vulkanen Elysium Mons en Olympus Mons bevindt heeft een afmeting van 380 km lengte en een breedte van 140km. Er is echter weinig bekend over de oorsprong van Orcus Patera. Volgens de wetenschappers gaat het om een vulkanische formatie, weer volgens andere was de krater eerst rond, wat dus zou kunnen betekenen dat het om een inslagkrater gaat. Vervolgens zou die kunnen zijn uitgerekt door tektonische krachten in dit actieve deel van de korst van de planeet. 

                                                                                                     Aangereikt door Job Beeren

Nacht van de duisternis 2010.

 Zoals  je in de uitnodiging al kon zien:  op 16 oktober 2010 zal om 19.00u aan de sterrenwacht (Domein de Bever) Noorderkroon voor de vierde maal op rij samen met Natuurpunt en het Stadsbestuur de Nacht van de Duisternis brengen voor het publiek.

Op de agenda staan verschillende activiteiten. Noorderkroon heeft als taken; het ontvangen van de bezoekers en de agenda bekendmaken, we houden de sterrenwacht doorlopend open, we zorgen voor twee sterrenkundige gidsen tijdens de wandeling, voor het afspelen van nachtelijke dierengeluiden en we zorgen voor verschillende presentaties. Heb je tijd en motivatie om ons te helpen dit initiatief te dragen, schroom niet en kom op 16 oktober tegen 18.00u naar de sterrenwacht. We stellen uw hulp zeer op prijs!!

Kwartaalagenda:

Oktober 2010  

Studiebijeenkomst:      29 oktober 2010     20.15u   Mars door Job Beeren                          

Kijkavond :  komeet 103/P Hartley en andere objecten

                              Wanneer:       1 oktober 2010   21.00u            

Kijker te gebruiken:  Skywatcher

 

16 oktober Nacht van duisternis op 16 oktober  zie programma

9/10 oktober 2010.  Blankenberge. JVS VVS weekend

 

november  2010     

Studiebijeenkomst:  12-11-2010     20.15u     exo-planeten door LBe

                 Kijkavond: Planeten & deepsky   met de Cassegrain.

                 Wanneer:   26 november   om 20.00u

 

december  2010       

 Studiebijeenkomst:     10 december 20.15u :  Algemene ledenvergadering: kasverslag   jaarverslag   ludiek quiz   vlaai    …                                                      

          Kijkavond : maanavond met filters

          Wanneer:  :  17 dec 20.00u

          Kijker te gebruiken: lenzenkijker Berke