Administrativa

  Het vorige verslag werd zonder opmerkingen goedgekeurd.

~       De secretaris liet weten dat het promomateriaal voor de nationale sterrenkijkdagen 2011 afgehaald is bij het Europlanetarium. We hadden bij VVS een 10-tal wegwijzers aangevraagd, samen met 100 sterrenkranten, 100 sterrenkaarten en een 50-tal proefnummers om uit te delen. De twintig posters die meegekomen waren met de zending werden verdeeld over de aanwezigen met de vraag deze uit te hangen op strategische plaatsen.

~       Betreffende de nationale sterrenkijkdagen: we hebben ingeschreven om beide dagen actief te zijn (zie uitnodiging). Doelstelling is om, net als voorgaande jaren, zoveel kijkers als mogelijk in het veld te hebben. Ieder die zich geroepen voelt kan en mag zijn kijker(s) opstellen. Hoe meer actieve deelnemers, hoe meer ambiance en de bezoekers krijgen dan een heel gevarieerd aanbod.

~       Franky Beckers verontschuldigde zich telefonisch voor deze bijeenkomst.

 Jan Hermans nam de taak als moderator op zich en de secretaris nam de notulen.

 Na de rondvraag inventariseerden we onderstaande vragen. De antwoorden op deze vragen werden door de aanwezigen besproken en duidelijk geformuleerd.

 1-      Dirk: Wat is een isotoop? Isotopen zijn atomen van hetzelfde chemische element, en dus met hetzelfde aantal protonen, waarin het aantal neutronen verschilt. Volgens gangbare modellen bestaat een atoom uit een kern met daaromheen een wolk van elektronen. De kern bestaat uit een aantal protonen en een aantal neutronen. Het aantal protonen bepaalt het rangnummer van het element en ook de chemische eigenschappen. Het aantal neutronen bepaalt onder meer de stabiliteit van de kern en, samen met het aantal protonen, de atoommassa. Twee atomen met hetzelfde aantal protonen maar een verschillend aantal neutronen noemen we twee isotopen van hetzelfde element.

 2-      Lambert: Wat is een selenograaf? De term “Selenograaf” is een oude term die wat in onmin is geraakt, zo bleek ook uit de reacties van de aanwezigen. Na enige analyse van het woord waren de aanwezigen helemaal het spoor bijster. Het heeft niks met een (mechanische) schrijver te maken, alhoewel….. Als je gaat googlen naar de term “Selenograaf” kom je nogal wat tegen. Een selenograaf is een persoon die zich met maanonderzoek bezigt, een maanbeschrijver (komt dat schrijven toch nog van pas!). Dirk Schuurmans was dus deze bijeenkomst onze selenograaf van dienst!

 3-      Paul/Mark: Wat is een aardscheerder en welke risico’s zijn hieraan verbonden? Heel actueel (zo zijn we, hé?), eerder deze week werden we vergast op een bezoek van een aardscheerder. Op 8 november vloog asteroïde 2005 YU55 rakelings langs de aarde. De asteroïde (of planetoïde) heeft een diameter van 400 meter en passeerde de aarde op een afstand van ca. 300.000 kilometer. Als je weet dat de maan gemiddeld 400.000 km van ons verwijderd is mag je spreken over een zeer korte nadering. De vraag van Mark, “Hoe gevaarlijk is zoiets?” werd door de groep besproken. Wetende dat je dan rekening moet houden met de invalshoek, de samenstelling en dies meer kwamen we tot de conclusie dat je eigenlijk niet veel kan zeggen zolang alle parameters niet ingevuld zijn. Wat risico’s betreft, SpaceWatch is een wereldwijd programma dat aan de hand van een x-aantal robotische telescopen heel nauwgezet de hemelbol afspeurt, op zoek naar objecten die te kort in onze buurt komen. We gaan daar binnenkort eens uitgebreid aandacht aan besteden.

 4-      Jan: De stand van de (maan-) schijngestalte is variabel. Hoe kan dat? Jan stelde de vraag hoe het mogelijk was dat de stand van de schijngestalten variabel zijn. Jan doelde niet op de gewone fasen die we kennen, je weet wel, afnemende maan en wassende maan, maar dat je op een gegeven moment een bootje of een koepeltje krijgt. Een kanteling van de schijngestalten.  Deze was iets moeilijker te beantwoorden. Aan de hand van een geprojecteerde maan die we om en om lieten kantelen zochten we de locatie van de zon, de richting van waaruit de maan beschenen werd. Eenmaal we dat correct vastgesteld hadden kwam de vraag “waar staat de zon als je een “bootje” of een “koepeltje” ziet? Het antwoord werd, na heel wat simulaties met een pen en een dienblad, duidelijk gemaakt toen we Stellarium opstartte en de hele vraagstelling simuleerde. Meteen was heel goed te zien dat de kanteling van de ecliptica verantwoordelijk is voor het fenomeen “koepel” en “ bootje” (als we de vrijheid mogen nemen het zo uit te drukken).

 Na deze uiteenzettingen gaf de moderator het signaal om de pause in te zetten, om dan vervolgens het woord te geven aan Dirk Schuurmans voor zijn uiteenzetting:

Het Maanverhaal.

 Dirk begon zijn verhaal door eerst vast te stellen dat onze maan niet zomaar de eerste de beste maan is die je tegenkomt in ons zonnestelsel. We weten dat Mercurius maanloos is, net als Venus. Onze aarde heeft één maan, Mars op zijn beurt twee, alhoewel…om met de woorden van Dirk te spreken “ uit de kluiten gewassen patatten”. Het zijn maar maantjes. Verderop wordt het een beetje drukker, wat manen betreft, maar…. de toon is gezet: onze maan is met haar 3476 km diameter de vierde grootste in ons zonnestelsel en meer dan de moeite om eens tijd te besteden aan de huidige theorieën.

 Het ontstaan van de maan.

 Onder deze titel sommeerde Dirk drie verschillende theorieën; het invangen van een  object, een inslag van een object en een nucleaire ontploffing in het aardinterieur.

 1-      Vreemd object ingevangen?

 Volgens de invangtheorie is onze maan op dezelfde manier ontstaan als de manen van Mars: objecten die te dicht bij de planeet kwamen zijn door het zwaartekrachtveld opgeslokt en hebben zo hun baan om de planeet gevonden. Bij Mars is het heel duidelijk dat zijn manen ingevangen planetoïden zijn, want het zijn kleine, aardappelvormige objecten zoals we ze in de planetoïdengordel veel tegenkomen. Onze maan is zeker geen planetoïde, maar zou bijvoorbeeld een object kunnen zijn dat in een verre regio van ons zonnestelsel is gevormd. Dat zou verklaren waarom de dichtheid zo laag is.

2-      Inslag van een object ter grootte van Mars.

 Deze theorie stelt dat de jonge aarde in botsing is gekomen met een groot object, volgens berekeningen ongeveer zo groot als de planeet Mars. Bij die botsing is een flink deel van de aardmantel aan puin geslagen en de lucht in gevlogen, waar het onder invloed van de zwaartekracht is samengebald tot de maan. De aarde is tegelijkertijd hersteld van de inslag, zodat we nu geen krater meer kunnen vinden. Het ingeslagen object is door de maan en de aarde opgenomen. De aarde moet heel jong zijn geweest toen dit gebeurde, want alleen een hete planeet kan bekomen van zo’n grote inslag. Onder de voor: de dichtheid van de aarde en de maan meten we  voor beide 3.2 gr/cm2 en de zuurstofisotopen van aarde en maan meten gelijk. Tegen: lijken niet op elkaar.

 3-      Ontstaan uit een nucleaire ontploffing in het aardinterieur.

 Onder deze noemer schuilt de uitleg dat een deel van de aardmantel wegzonk naar het binnenste van de planeet, daar een nucleaire ontploffing genereerde en materiaal in gasvorm uitspuwde. Het uitgespuwde materiaal condenseerde in een omloop om de aarde in hetgeen we nu als onze maan herkennen.

 Invloeden van de maan op de aarde.

 De meest bekende invloedsfeer van de maan op de aarde kennen we als de getijden. Getijden zijn het gevolg van de zwaartekracht die twee hemellichamen op elkaar uitoefenen en  neemt recht evenredig toe met hun massa’s, maar neemt kwadratisch af met de onderlinge afstand. Voor het getij zijn alleen maan en zon van belang, de invloed van andere hemellichamen is volstrekt verwaarloosbaar. De krachten van maan en zon werken op de gehele aarde, waarbij de grootte en richting verschillen, afhankelijk van de positie.

Door de aardrotatie verandert de oriëntatie van het krachtenveld ten opzichte van de aarde doorlopend. Het gevolg is dat elk punt op aarde zich periodiek in een maximum van het krachtenveld bevindt en dan weer in een minimum ervan. Als het hemellichaam (maan of zon) in het vlak van de evenaar staat, dan zijn beide maxima en minima van het krachtenveld behorende bij dat hemellichaam gelijk. Staat het hemellichaam niet in het equatorvlak, dan geldt voor elk punt op aarde dat niet op de evenaar ligt dat het ene maximum groter is dan het andere. Op hogere breedte is dat waarneembaar doordat de beide hoogwaterstanden op een dag dan niet aan elkaar gelijk zijn. Soms is er dan zelfs maar één hoogwater per dag.

De totale getijkracht wordt veroorzaakt door de maan en de zon. De getijkracht is omgekeerd evenredig met de derde macht van de afstand en evenredig met de massa van het aantrekkende lichaam. Omdat de schijnbare grootte van de maan ongeveer gelijk is aan die van de zon, is de getijkracht evenredig met de dichtheden van beide: de invloed van de maan op de getijden is daarom ruim tweemaal zo groot is als die van de zon. De invloed van andere hemellichamen is volledig te verwaarlozen.

Dirk stelde dat de getijdenwerking 600 miljoen jaren geleden enorm gewest moest zijn. Alles had te maken met de omloopsnelheid van de planeet. Stranden met een breedte van 200 km zouden regel zijn, geen uitzondering. Het was in deze tijden dat het zeeleven aan land kwam.

De aarde als stofzuiger.

Onze aardbol telt 170 inslagkraters (serieuze inslagkraters). De achterkant van de maan is bezaaid met inslagkraters, veel meer dan aan de voorkant. Dit is te wijten aan de aardgebonden rotatie. Net als Jupiter die dé stofzuiger van ons zonnestelsel is, vrijwaart de maan ons van meerdere inslagen. We maakten de gedachtenoefening in welke mate het al dan niet inslaan van een object op aarde een invloed heeft op (Darwinistische) evolutie, aanpassen om te overleven.

De maan heeft een stabiliserende invloed op de aardas.

De maan zou verantwoordelijk kunnen zijn voor het verhinderen van het wegzakken van de aardas t.o.v. de evenaar. Hier moest even het één en ander verduidelijkt worden, weer met behulp van pen en plateau. Ons magnetisch veld zou er ook heel anders uitzien moesten we geen maan hebben. Dirk nam ons mee naar het inwendige van de aarde en besprak de lagen van onze planeet. De vaste kern, de vloeibare kern die met een andere snelheid om de vaste heen draait en de mantel met korst. De draaiingen binnen onze planeet wekken een magnetisch veld op. Dit magnetische veld beschermt ons tegen de schadelijke invloeden die onze planeet ondergaat vanuit de ruimte. Ook inslagen uit het verleden hebben bijgedragen aan de sterkte van het huidige magneetveld.

Dirk sloot zijn verhaal af met de vermelding dat alle bovenstaande beschrijvingen actuele theorieën zijn, vatbaar voor discussie, maar dat we een volgende maal als we een kijkavond hebben met een (storende?) maan toch even moeten nadenken over het feit dat veel mogelijk werd dank zijn onze maan!

De moderator dankte Dirk voor zijn tijd en moeite en sloot de bijeenkomst om 23.50u. Dank aan alle aanwezigen voor hun inbreng en aanwezigheid.

                                                                                                                                 LBe

 

(opname LBe)

November 2011 heeft records gebroken. Slechts 7 mm regen op de ganse maand. Met dit gegeven en de voorspellingen voor de komende 48 uren in gedachten begonnen we aan de Nationale Sterrenkijkdagen 2011. We hadden ons opgegeven als waarnemingsplaats en bezoekers zouden welkom zijn op 2 en 3 december. Er was een heleboel promotiemateriaal aanwezig ter bedeling.  Vrijdag 2 december, rond zes uur ’s avonds begon de opbouw van de kijkers. Er was een mooie verzameling kijkers  in het veld. De refractor van onze voorzitter en de kringkijker onder de koepel en op het veld vonden we de opstellingen van Job , Franky, Dirk en Lambert. Dit bracht het totaal kijkers op 6 stuks. Spiegelkijkers, lenzenkijkers en een catadioptrische kijker, van alles wat! Job en Lambert gebruikte de aanvang van de avond om snel enkele experimenten door te voeren, in voorbereiding naar hun volgende expeditie naar Grandpre. Kwestie van dan geen tijd te verliezen en te kunnen genieten van een goede voorbereiding.

 

Het weer? Volgens de voorspellingen zou het vrijdagavond moeten gebeuren, de berichten voor zaterdag waren uiterst deprimerend. Goed, niet goed, twijfelachtig, …we gingen er voor en werden met af en toe brede opklaringen toch beloond voor onze moeite. In het begin was het afwachten. Wachten op een paar sterretjes, misschien net genoeg om de kijkers af te stellen en dan te kunnen beginnen in volgmodus. Na een poosje kregen we onze kans…snel afstellen en uitrichten en dan de bezoekers laten genieten van beelden van Jupiter met 5 duidelijk zichtbare manen. De aanwezige jeugd keek zijn ogen uit en verwonderde zich toen we overschakelde naar onze eigen maan. “Waaaauw , ik zie bergen…..”. Niet alleen de jeugd, maar ook de aanwezigen volwassenen genoten van hetgeen we lieten zien. We hebben tijdens de ganse activiteit vragen beantwoordt,  dingen uitgelegd, verduidelijkt, af en toe met een kwinkslag, met vergelijkingen, zodat de boodschap steeds overkwam. Gelukkig hadden we nog opnames op de camera staan zodat we de aanwezigen toch konden laten genieten van beelden die we onder goede omstandigheden kunnen zien door onze kijkers. Men was danig onder de indruk van hetgeen onze kijkers kunnen. Tijdens de sessie hadden we aandacht voor de experimenten van Dirk die afgelopen week bezig is geweest met het fotograferen van de zon. Zelfgemaakte filters en deze toegepast op zijn kijker werden middels een serie foto’s onder onze aandacht gebracht. Dirk zal deze opnames nog posten zodat ze op onze website te zien zullen zijn. Toen een serieuze bewolkingsband zijn intrede deed werd er afgebouwd op het veld, terwijl Jan nog enkele bezoekers vergastte op beelden van Jupiter door de lenzenkijker. Het overgebleven promo-materiaal werd opgeslagen in de sterrenwacht, alsook het info-bord dat Job gemaakt heeft. Dit info-bord zal één dezer dagen opgehangen worden aan de centrale mast van de sterrenwacht zodat elke bezoeker voortaan tijdig weet heeft welke onze toekomstige activiteiten zijn. Dit zal zeker bijdragen aan meer bezoekers.

 

Het succes van deze kijkavond mag zeker weggeschreven worden op de aanwezigheid en de bereidwilligheid van de deelnemers, op de diversificatie die we telkens aan de dag leggen en…..het feit dat we kwaliteit hoger stellen dan kwantiteit. Niet alleen de leden die met hun kijkers in de weer waren, maar zeker ook de andere Noorderkroners die, door hun interactie, de bezoekers opvingen en stimuleerden te kijken door de opgestelde kijkers. Het was een mooi werkend geheel!  We sloten af in de taverne, onder het genot van een verwarmend drankje, rijkelijk ondersteund met humor.  We constateerden dat we eigenlijk één grote familie zijn, niet enkel door onze gedeelde liefde voor de ruimte, maar schijnbaar ook door (al dan niet bewuste) gedragspatronen  De aanwezigen weten wat we hiermee bedoelen! We noteren deze activiteit als zijnde een geslaagde avond!                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                               LBe

Enkele maanopnames, genomen tijdens de Nat. Sterrenkijkdagen 2011: (zoek de x op de maan!)

 

2 en 3 december 2011: we staan weer voor de zoveelste editie van de Nationale Sterrenkijkdagen, georganiseerd door het VVS, de Vlaamse Vereniging voor Sterrenkunde en aanverwante wetenschappen.

Noorderkroon heeft laten weten dat ze op beide dagen actief in het veld zal zijn. Op beide dagen zijn bezoekers welkom om te komen kijken. We zullen op beide dagen aan onze sterrenwacht (Domein de Bever) met verschillende kijkers in de weer zijn. Op de sterrenwachttoren zal een lenzenkijker opgesteld staan, terwijl op de weide diverse andere telescopen de hemel afspeuren. Heb je je ooit afgevraagd hoe onze mensen foto’s maken van objecten die diep in de ruimte, ver buiten het bereik van onze blote ogen, verborgen liggen? Kom gerust eens kijken en maak live mee hoe deze opnames gerealiseerd worden. Ooit eens willen kijken door een sterrenkijker? Ook deze wens kan worden ingewilligd. Iedereen is welkom, deelname is gratis!  Aanvang van de activiteiten: 19.00u. Zorg voor warme kleding, het koelt flink af als de avond invalt. Welkom!!

Zoals eerder beloofd, een kort verslag van de tweede nacht van de sterrenkundige expeditie in Grandpre. Het was een succes!!! Job en Lambert trokken weer op pad en ditmaal waren de verwachtingen hoog! De kristalheldere ochtend deed ons reikhalzend uitkijken naar de avond. Overdag werd de omgeving verkend, tegen de avond de inwendige mens versterkt en dan…..terug op expeditie! Op weg naar de sterren!!

Eenmaal aangekomen op de waarnemingsplaats was het onmiddellijk opbouwen, een beetje sluierbewolking wegkijken en aansluitend: gas geven!!! Vrij snel konden we al een conclusie trekken: ondanks een maan die meer dan 50% verlicht was kregen we toch schitterend mooie beelden op het display van de camera’s. Wat gaat dat geven als de maan helemaal onder is?

Tegen 01.30u was het zover: het werd aardedonker en de sterren waren messcherp. We maakten de ene na de andere opname, van mooi tot adembenemend. We gaan de opnames nog een beetje achterhouden omdat we er een presentatie van gaan maken. Onderstaand toch enkele beelden om te “teasen”. By the way: nog steeds 30 s-opnames – één dezer gaan we langer belichten. Dank zij een nieuw 2 inch zenitprisma van Lichtenkneckerkan er nu heel ontspannen gefotografeerd worden. De camera is nu altijd “face on” gepositioneerd en er is geen risico meer van botsen met de vork. Een hele verbetering!

 

VERSLAG VAN DE BIJEENKOMST VAN 28/10/2011

Nadat iedereen voorzien was van warm en/of  koud stelde Dirk zich kandidaat om deze bijeenkomt te begeleiden en Jan werd bereid gevonden om een verslag van deze avond te maken.

 Administrativa

Het vorige verslag werd, na een kleine opmerking over het foutief schrijven van de naam van Franky, (moet zonder C) zonder verdere opmerkingen goedgekeurd.

 Open agenda

1. 1.      Franky heeft foto’s gemaakt en wil zijn werkwijze even toelichten aan de groep

Hij toonde ons prachtig geslaagde opnamen van de Andromedanevel. Voor deze opnamen had hij een donkere locatie gezocht tussen Lommel en Postel. We zagen bijzonder goed geslaagde foto’s waarbij we toelichting kregen over de gebruikte belichtingstijden, ingestelde ISO-waarden enz.  Het verschil tussen 400 ISO en 200 ISO was duidelijk zichtbaar bij het vergroten van de opnames. We zagen zelfs de stofbanden in de nevel. Prachtig werk Franky…

1. 2.      Jan stelde de vraag:Waarvan komt het woord “magnitude” in de sterrenkunde?

Hierop wist Dirk meteen te zeggen dat het verschil in magnitudeschaal wordt verkregen door de telescoop af te dekken en Job merkte op dat er twee soorten zijn: de schijnbare- en de absolute magnitude. Na even overleggen werden de definities duidelijk: Schijnbare magnitude is een schaal voor de helderheid van een ster zoals wij die visueel waarnemen, ongeacht of deze ver weg of dichtbij staat. De absolute magnitude is de helderheid van de ster die ze effectief uitstraalt. Om dit te bepalen wordt de afstand van de ster teruggebracht naar een afgesproken afstand van 10 parsec.

1. 3.      Fons stelde de vraag: Zijn er meer dan 1 universum?

De vraag van Fons kwam naar aanleiding van de aandacht in de pers voor de voordracht van Stephen Hawking in Leuven. Volgens enkele wetenschappers zouden er mogelijk meerdere universa te vinden zijn langs theoretische weg. Er werden enkele theorieën zoals unificatietheorie, stringtheorie, wormgaten, snaartheorie zonder verder verduidelijking aangehaald, maar een antwoord of verduidelijking moest achterwege blijven omdat deze materie boven ons petje gaat.

1. 4.      Franky meldde dat planetoïde EROS op 31 jan 2012 te zien is (met de kijker)

Ze bevindt zich dan op een afstand van 0.179 AE. Lambert dacht te weten dat er een missie is gepland om hiervan monstermateriaal naar de aarde te halen.

1. 5.      Lambert vertelde dat er melding is van een “Aard-Trojaan”

Een trojaan is een brokstuk dat zich in de baan van een planeet bevindt en voor of achter de planeet mee rond de zon reist. Hierover mogelijk volgende bijeenkomst meer.

 Na de open agenda stelde Dirk voor om even kort te pauzeren om dan het woord te geven aan Jan Hermans voor het hoofdthema:

Het hertzsprung-russell diagram

Visueel lijken sterren allemaal hetzelfde behalve dat sommigen helderder zijn dan anderen. Toch is er veel onderzoek gedaan naar de indeling van sterren.

Al in 200 v.C. vond Hyparchos dat de sterren die hij met het blote oog zag best werden ingedeeld in 6 grootteklassen (0-6) a.h.v. hun helderheid. 0 (20tal) = de helderste en klasse 6 de zwakste.

Newton experimenteerde omstreeks 1665 met prisma’s en stelde vast dat wit licht uit 7 hoofdkleuren bestaat. Hij vond het continue spectrum. Later zag Wollaston (eng) lijnen in spectrum maar dacht aan scheidingslijnen tussen de kleuren waren tot in 1814 Fraunhofer met een prisma en een telescoop bij de lijnen zag dat het licht was geabsorbeerd.(absorptielijnen)

Bunsen en Kirchhof stelden nadien vast dat elk gas specifieke lijnen vertoont als het wordt verwarmd. (emissielijnen)

Het spectrum geeft enorm veel informatie. Sterren stralen in allerlei kleuren, hebben specifieke spectraallijnen en de kleur staat rechtstreeks is relatie tot de temperatuur… Genoeg voor een poging te ondernemen om de sterren te sorteren op type.

Pater Angelo Secchi onderzocht op de sterrenwacht van het Vaticaan spectra van meer dan vierduizend sterren en ontdekte dat hij de meeste sterspectra in vier verschillende soorten kon indelen.

• ·         Type I: Witte of blauwe sterren met duidelijke absorptie lijnen van waterstof.
• ·         Type II: Gele of oranje sterren met veel metaallijnen (de zon behoort hiertoe).
• ·         Type III: Oranje tot rode sterren met brede absorptiebanden.
• ·         Type IV: Rode sterren met absorptielijnen van koolstof.

Elders waren er eind 19^e eeuw veel sterren ingedeeld in spectraalklassen (indeling op sterkte van waterstoflijnen) en genoteerd van A, B,C …O . Na verfijning werd de uiteindelijke indeling: O, B, A, F, G, K, M, Deze classificatie geldt ook vandaag de dag nog steeds en genoemde rangorde is zuiver toevallig ook een rangschikking naar kleur en temperatuur.

De O- en B-sterren zijn blauwwit van kleur. De A- en F-sterren zijn wit. De G-sterren geel en de K- en M-sterren hebben een oranjerode kleur.

De O-sterren zijn ook het heetst, de M-sterren zijn het koelst.

 In het begin van de 20^e eeuw merkten de Deense sterrenkundige Eynar Hertzsprung en de Amerikaanse Henry Russell onafhankelijk van elkaar op, dat de spectraalklasse (kleur) van sterrren iets te maken had met de absolute helderheid.

Hertzsprung rekende eerst alle sterren terug naar absolute magnitude. Hij plaatste ze hiervoor allen naar 10 parsec.of 32.5 Lj. Door het plaatsen van die sterren op een diagram verkreeg men een puntenwolk waarin op de verticale as de absolute helderheid van een ster staat, uitgedrukt in absolute magnitude of als de logaritme van de lichtkracht uitgedrukt in zonlichtkracht. (dit is de totale hoeveelheid energie die de ster per seconde uitstraalt).

Op de horizontale as van dit diagram vindt men de effectieve oppervlaktetemperatuur of het spectraaltype van de ster. De ‘koude’ sterren bevinden zich rechts op dit diagram, de ‘hete’ sterren links.

De meeste sterren bevinden zich in een band die het diagram doorkruist van linksboven naar rechtsonder, en die men de hoofdreeks noemt.

Indien de sterren in het diagram geplaatst worden valt het op dat circa 90% van de sterren op een zeer nauwe band van links boven tot rechts onder liggen. Dit is de hoofdreeks. Na de eerste indeling ging Russell ervan uit dat hij hiermee de levensloop van de sterren via de hoofdreeks kon weergeven. Beginnend met lage temperatuur en uiteindelijk eindigen met grote lichtkracht. Het klonk logisch maar hij liep al snel vast bij sommige sterren.

Dat deze band 90% van de sterren bevat komt van het feit dat een ster 90% van haar levensduur in de stabiele fase van waterstofverbranding in de kern doorbrengt. Voor deze sterren geldt tijdens deze stabiele fase een vrij strikt verband tussen temperatuur, lichtkracht, massa en straal. Die vier parameters stijgen of dalen samen, maar een vijfde parameter, de totale levensduur van de ster, die ook aan deze vier verbonden is, varieert omgekeerd: hoe heter, helderder, zwaarder en groter de ster, hoe korter de levensduur.

Vergeleken met onze zon staan alle koelere sterren rechts en hetere links van de lijn. Ze vonden ook dat alle sterren boven een horizontale lijn lichtsterker en groter waren; onder de lijn kleiner en lichtzwakker. Maar er waren ook een aantal sterren die hier niet aan voldeden. Sommige koele rode sterren waren heel helder en groot. De enige mogelijkheid was dat deze sterren een enorm groot oppervlak moesten hebben om toch nog genoeg licht uit te stralen bij lage temperatuur.

Reuzentak:

De reuzentak is het gebied in het Hertzsprung-Russelldiagram waar de reuzensterren staan, sterren die van de hoofdreeks af geëvolueerd zijn. Sterren met een massa van minder dan ongeveer 10 zonsmassa’s worden de reuzen die hier worden beschreven, zwaardere sterren worden rode superreuzen na hun hoofdreeks.

De reuzentak is verder onderverdeeld in de rode reuzentak, de horizontale tak en de asymptotische reuzentak. In ieder van deze ’takken’ bevinden de sterren zich in een ander evolutiestadium.

Rode reuzen:

Op de rode reuzentak staan sterren die al het waterstof in hun kern hebben omgezet in helium. Ze zijn net van de hoofdreeks af geëvolueerd. In een schil rond die heliumkern wordt waterstof uit de mantel van de ster omgezet in helium en toegevoegd aan de heliumkern. De heliumkern wordt hierdoor als maar zwaarder, compacter en heter, waardoor de mantel van de ster uitzet en door het grotere oppervlak afkoelt; de ster wordt een rode reus.

Horizontale tak:

Wanneer de temperatuur in de heliumkern van een rode reus is opgelopen tot ongeveer 200 miljoen Kelvin, kan helium fuseren tot koolstof en zuurstof. In sterren lichter dan circa 2,3 zonmassa’s start de heliumfusie in de sterkern heel plotseling in wat de heliumflits genoemd wordt; in zwaardere sterren komt de fusie geleidelijk op gang. Met het fuseren van helium in de kern krimpt de ster weer en komt op de horizontale tak terecht.

Sterren op de horizontale tak zijn groter, koeler en helderder dan ze op de hoofdreeks waren en verbranden dus helium in de kern in plaats van waterstof.

Asymptotische reuzentak:

Wanneer al het helium in de kern van een ster uit de horizontale tak is omgezet in koolstof en zuurstof, krimpt de kern net als aan het einde van de hoofdreeks, totdat de fusie hier ook in een schil om de kern kan plaatsvinden. Direct om de koolstof-zuurstof-kern heen bevindt zich de schil waar heliumfusie plaatsvindt, verder naar buiten is nog steeds de schil waar waterstoffusie gaande is. Tijdens de verdere evolutie ‘eten’ de twee schillen zich een weg naar buiten, waardoor de koolstof-zuurstof-kern steeds zwaarder wordt. Bovendien komen de twee schillen steeds dichter bij elkaar te liggen, waardoor diep in de ster instabiliteit optreedt die bekend staat als thermische pulsen.

Door de hoge temperatuur in de kern is de ster voor de tweede keer gaan opzwellen tot een reus. Deze keer spreken we van de asymptotische reuzentak. De ster wordt nu nog groter dan op de rode reuzentak en gaat ritmisch pulseren, met een periode van ongeveer een jaar. Naar het prototype van de lang-periodieke variabele ster Mira worden deze pulsaties Mira-pulsaties en de sterren Mira-variabelen genoemd. Wanneer zo’n Mira-variabele z’n maximale grootte bereikt, koelt het oppervlak nog meer af en er vormt zich stof. Dit stof, de lage zwaartekracht aan het oppervlak en de hoge lichtkracht van de ster zorgen ervoor dat de ster in een hoog tempo zijn buitenste lagen verliest, totdat alleen de kern overblijft.

Die kern is in eerste instantie enorm heet en zijn felle UV-straling doet het omringende gas (de vroegere mantel van de ster) oplichten als een planetaire nevel. De kern zelf wordt een witte dwerg en koelt, bij gebrek aan verdere kernfusie, alleen nog maar af tot een witte dwerg.

Witte dwergen:

Onder de hoofdreeks vindt met een groep witte dwergen. Dit zijn eindproducten van sterren met lage massa. De weinige energie die ze nog uitstralen is thermische afkoeling. In deze “sterren” vinden geen kernfusies meer plaats. Het zijn resten met een massa van een kleine ster, maar met de afmeting van een planeet.

Blauwe reuzen

Links bovenaan op de hoofdreeks bevinden zich nog de blauwe reuzen. In tegenstelling tot rode reuzen zijn het echte hoofdreekssterren met een enorm hoge massa. De blauwe kleur is een gevolg van hun hoge temperatuur (tienduizenden Kelvin). Ze stralen het grootste deel van hun energie uit in het ultraviolet. De hogere massa gaat gepaard met een nog veel hogere lichtkracht waardoor de totale levensduur drastisch lager is dan bij een ster zoals de zon.

 Evolutiepad

De sterren bevinden zich direct na hun vorming op de hoofdreeks en ze blijven daar circa 90% van hun totale levensduur. Als de waterstof in de kern is gefuseerd tot helium zal de kern door de zwaartekracht inkrimpen. Dit heeft twee gevolgen: ten eerste zal de temperatuur in de kern stijgen tot een niveau dat kernfusie van helium in zwaardere elementen op gang komt. Ten tweede zal rond de samentrekkende ster een zone ontstaan waarin waterstofverbranding plaatsgrijpt; de zogenaamde waterstofschilverbranding. De grote energieproductie die hiermee gepaard gaat doet de lichtkracht van de ster stijgen en de buitenlagen enorm uitzetten. De ster wordt een rode reus en verlaat de hoofdreeks om zich langs de rechterzijde van het diagram naar omhoog te bewegen. De verdere evolutie wordt dan sterk bepaald door de massa van de ster. Het pad dat een ster tijdens haar evolutie in het Hertzsprung-Russell-diagram volgt heet een evolutiespoor.

 diagram

De verticale as bevat de absolute (werkelijke) hoeveelheid energie die de ster uitstraalt en wordt uitgedrukt in de logaritme van de lichtkracht. ( met de lichtkracht van onze zon (3.85 10^26 joule/sec) als eenheid)

Als op de horizontale as ook de temperatuur logaritmisch wordt uitgezet, liggen sterren met gelijke straal op evenwijdige rechte lijnen in het diagram. De afstanden tussen de lijnen van gelijke straal stemmen ook overeen met de logaritme van de straal. Bijvoorbeeld: de afstand tussen de lijn met sterren van 1 zonstraal en die van 10 zonstralen is gelijk aan de afstand tussen de lijnen van 10 en 100, of van 100 en 1000 zonstralen.

 Om deze uiteenzetting af te sluiten wilde Jan nog even een kort filmpje tonen hoe de indeling van sterren uit de bolhoop Omega Centauri verloopt volgens het diagram, maar dit lukte helaas niet en dus moest het slot van deze toelichting voortijdig worden aangekondigd.

 Omstreeks 23h30 dankte Dirk iedereen voor hun aanwezigheid en inbreng en sloot hiermee de bijeenkomst af.

jh

BESTUUR

De afgelopen periode zijn er steeds meer collega’s/leden heel actief en enthousiast bezig met sterrenkunde. Misschien zijn er in onze kring ook leden die interesse hebben om een of andere bestuursfunctie uit te voeren. Bent u zo iemand, geef dan uw kandidatuur op bij de redactie.

Op de algemene ledenvergadering krijgt iedereen gelegenheid aan de bestuursverkiezing deel te nemen.

 

Een kort verslag van de eerste waarnemingsdag in Grandpre: Job en Lambert kwamen vrijdagavond toe op de waarnemingsplaats, net tegen het invallen van de duisternis. Omdat het wolkendek nog heel prominent aanwezig was, werd er besloten op nog niet te snel te beginnen met de opbouw van de kijkers. Maar goed, want het heeft zowat de hele eerste helft van de nacht geregend. Tegen middernacht, na een wachttijd (met kampvuur!) van 5 uren besloten we om terug naar het hotel te rijden (40 km verderop in Dun sur Meuse). Snel het bed in, met de voornemens om geregeld een blik naar buiten te werpen, op zoek naar opklaringen. Gezien aanhouders altijd (?) winnen, stormden we om 05.30u naar buiten; het was kraakhelder (zie hieronder enkele beelden)! Meteen aan de slag met de camera!

Op dit moment maken we ons klaar voor de tweede run, zaterdagnacht. We houden de weerberichten stijf in de gaten en rukken uit van zodra we ook maar vermoeden dat het gaat openbreken! Verslag van deze run zal eerdaags verschijnen (samen met (hopelijk) een heleboel schitterende foto’s).

                                                                                                             Job en Lambert vanuit Grandpre, Frankrijk.

In voorbereiding van onze fieldtrip naar Grandpre en het testen van de nieuwe 2 inch zenitprisma, die moet voorkomen dat de hele optische trein tegen de vork botst, heeft Lambert afgelopen nacht snel even een paar objecten op plaat gezet, zoals dat heet! Omdat je eigenlijk niet zonder de correcte voorbereidingen kan en mag vertrekken, werd nog snel één en ander getest. Niets zo vervelend als straks in Frankrijk met de hele santekraam onder de sterren staan, om dan tot de vaststelling te komen dat er iets niet helemaal klopt.

Het was een redelijk heldere nacht (ook redelijk wat beweging in het veld), met tegen middernacht een plots opkomende mist. De chemische verwarming van de correctorlens en de zenitprisma van Lichtenknecker werden aan een test onderworpen. Qua verwarming: er was een heleboel nodig om de boel “open” te houden. Het zenitprisma is zeer degelijk en voldoet aan alle verwachtingen. Brandpunten zowel visueel als fotografisch zijn geen probleem. Stabiliteit gaat er op vooruit! Op het programma, het fotograferen van allerlei objecten. Tegen middernacht kon Lambert zijn eerste pogingen (dit jaar) op de Orionnevel laten aanvangen. Let wel: Op dat moment was de ligging van Orion verre van optimaal.  

Een greep uit de opnames, in volgorde:M13 – Halternevel – M76 – stukje Andromedanevel – 3x Orionnevel en een stack van 4x M57, de Ringnevel.

We schrijven 30 september 2011. Het verslag van Job:

“Wanneer kansen zich voordoen, moet je ze benutten. Zo gezegd, zo gedaan.  Lambert en ik  trokken er weer vantussen, richting Opitter. Doel: de lat weer een beetje hoger te leggen, vergeleken met de vorige sessie. Soms zit het mee, soms zit het tegen. Deze keer zat het mee. Na deze run zijn er weer enkele objecten die extra toegevoegd kunnen worden aan mijn archief. Het was een mooie heldere avond. Rond de klok van 02.30u moesten we de sessie staken vanwege overdadig hemelvocht. Dauw op de lenzen was niet meer voor te blijven (een gasbrander hielp wel even, nietwaar Lambert?).” Enkele foto’s ter illustratie, in volgorde:

M81-82 in de Grote Beer.

IC405 Flaming Star Nebula in de Voerman

M35 + NGC 2158 in de Tweelingen

M27 de Halternevel in de Vos

M31/32 + M110 in Andromeda.

M33 in de Driehoek

 

 

 

 

 

Verslag van de Nacht van de Duisternis 2011.

15 oktober 2011, de Nacht van de Duisternis, in het weekend van de Week van het Bos. De werkgroep had tijdens een viertal bijeenkomsten een programma uitgewerkt rond het thema, lichthinder. Op een vrij te bewandelen parcours van 4.5 km waren verschillende standen “ingewerkt”. Als uitvalsbasis kozen we dit jaar voor “Het Mulke”, aan het beging van het Planetenpad.  Met het slechte weer van de voorgaande weken in gedachte, waren we meer dan tevreden met de weersomstandigheden van 15 oktober. Een mooie, heldere avond, een (bijna) kurkdroog parcours, en een heleboel gemotiveerde medewerkers. Noorderkroon had niet minder dan acht (+Eveline!) mensen actief aan het werk! De mensen van de werkgroep begonnen om 15u met de opbouw van het geheel. Het parcours moest uitgezet worden, de diverse standen ingericht. Alle voorbereidingen werden tijdig afgerond, zodat we allen om 19.00u startklaar waren. Een incident met de insectenval maakte dat,  in de laatste fase van de voorbereidingen, toch nog snel één en ander aangepast diende te worden.

 Het parcours, een wandelroute van 4.5 km doorheen het bos en een stukje over de openbare weg, kende haar startpunt aan de parking van het Mulke. Bij eerste stand, de infostand, werden de bezoekers opgevangen. In een korte samenvatting kreeg iedereen uitleg over de activiteit, een gratis consumptiebon en een deelnemingsformulier voor de quiz. Vervolgens werden de wandelaars op pad gezonden met als eerste stand, het planetenpad. Jan Hermans gaf uitleg over ons zonnestelsel en beantwoorde de vragen die gesteld werden. Na het bezoek aan het planetenpad kon men, via de parking, naar de tweede stand: sterrenkijker met de telescopen van de leden van Noorderkroon. We hadden een flinke delegatie in het veld, Job, Tony, Francy en Dirk, met de ondersteuning van Mark, bemanden het instrumentarium. Een flinke bezetting, maar dat was ook meer dan nodig, bleek al vrij snel. Van de stand “sterrenkijkers” voerde da wandeling het bos in op weg naar de volgende activiteit “Welk is de minst energiezuinige verlichting?”, een opstelling waar de kennis van hedendaagse verlichting en hu  energieverbruik getoetst werd. Verder het bos in, zachtjes bijgelicht door kaarsen in bokalen, kwamen de wandelaars bij de stand van het “kruidenvrouwtje”. Leen Vanhout en Rob Buntinx hadden voor de gelegenheid (gelukkig veel) kruidendrankjes gefabriceerd die geproefd konden worden. Voor de kinderen een drankje op basis van vlier en voor  echte mannen (en vrouwen) onder ons, dennenappeljenever (46°), propolis (met jenever (30°)) en een smakelijk brouwsel op basis van jenever en vogelkers (ook 46°). Tegenover de stand van het kruidenvrouwtje kon men een woordje uitleg krijgen bij de geologische tuin, voor de gelegenheid helemaal hersteld in haar oorspronkelijke glorie. Spreker van dienst, onze voorzitter! Verder op de route kwam men nog de stand van de insectenval en de voeldozen tegen. Beide standen werden bemand door enkele mensen van Natuurpunt. Bij de laatste honderden meters  van de route kregen de bezoekers een serie van 10 vragen voorgeschoteld in de vorm van een quiz. De, al dan niet, correcte antwoorden op die vragen kan met afleveren in de laatste stand, het zaaltje bij “het Mulke”. Binnen was het lekker warm, kon men genieten van de gratis consumptie, was er een doorlopende presentatie over lichthinder, konden kinderen zich uitleven met het inkleuren van tekeningen, zich bezighouden met de aanwezige kittens, kortom er was van alles te doen!

 Een voorlopige evaluatie hielden we rond middernacht: het was overweldigend, een ongeziene bezoekersopkomst (we hadden nog snel extra consumptiebonnen moet bijmaken!). De parking stond continue propvol, de toegangswegen idem dito. Bezoekers bleven toestromen tot 21u. Dit gegeven maakte dat er een mooie evenwichtige verdeling van bezoekers was over het hele parcours.

Onder de bezoekers vonden we, onder anderen, de burgemeester, de eerste schepen en  medewerkers van het Stadsbestuur,  die speciaal afkwamen om Evy Steensels, Duurzaamheidsabtenaar Stad Hamont-Achel en werkgroepleider Nacht van de Duisternis, te bedanken voor haar inzet. Het was immers Evy’s laatste werkdag. Voor de werkgroep gaat dit een enorm verlies betekenen. Evy heeft deze taak, tijdens de afgelopen jaren,  professioneel en met heel veel toewijding gedragen. Het daverende succes van de Nacht van de Duisternis 2011, mag best een pluim zijn op haar hoed, een bekroning!!!

 Een pluim voor Evy, maar ook zeker een pluim voor alle aanwezigen die de schouders onder dit initiatief gezet hebben. We zijn trots om, elke keer weer, een feilloze organisatie van Noorderkroon te mogen genieten. Feilloos, omdat iedere Noorderkroner het hart op de juiste plaats heeft, passie heeft voor datgene wat hij “hobby” noemt, en vooral omdat  hij zich tijd en moeite getroost om dit uit te dragen! Dat is populariseren in de ruimste zin van het woord! Proficiat, mannen!! Ook een woord van dank aan Mariette en Tinus van het Mulke, voor de bereidwilligheid en inzet, jullie hebben dit uitstekend aangepakt! Ik sluit dit verslag graag af met de woorden van Francky Beckers: “We zijn goed bezig!!!!

                                                                                                                                                                          Lambert

 

 

 Het verslag van de vorige bijeenkomst werd goedgekeurd, althans na rectificatie van volgende punten: Jan merkte op, in de uitnodiging van de kijkavond van september kon je lezen “De dagen lengen, de nachten worden terug langer”. Was dat maar waar, we zouden op den duur tijd overhouden. Dit moest uiteraard zijn “ de dagen KORTEN en de nachten lengen”. Althans……Dirk wist dat, dank zij de afremming van de aardrotatie (zij het zeer langzaam..) er misschien toch wel een beetje waarheid in deze fout te vinden is. We besloten het toch maar te steken op een “zetduiveltje”!! Een andere opmerking kwam van Job: in het artikeltje over de maansverduistering van Francky kon je lezen “. In de jaren ’80 lukte het één iemand van Noorderkroon, als enige in de volledige Benelux, een zwaarbewolkte maansverduistering toch mooi helder te fotograferen.”. Hier moet je niet één, maar twee Noorderkroners lezen. Onze lezers zijn kritisch en zo hoort het!

 Tijdens de bijeenkomst werd een korte uiteenzetting gedaan betreffende de komende  verkiezingen voor de invulling van de bestuursposten. De verkiezingen zullen doorgaan tijdens de laatste bijeenkomst van het jaar, de algemene ledenvergadering ( zie kwartaalagenda). Ieder die zich geroepen voelt om een bestuurs-functie op te nemen kan zich kandidaat stellen. Hoe de mandaten ingevuld dienen te worden  kon je lezen in het augustusblaadje. Uiteraard kan je met vragen terecht bij de huidige bestuursleden.

 Wil je Science Connection blijven ontvangen, dan moet je dringend je abonnement verlengen op: www.belspo.be of www.scienceconnection@belspo.be of stuur het betreffende formulier naar Belspo  Sci-ence Connection    Louizalaan 231  te 1050 Brussel.

 Vrijwilligers die hun instrumenten, kennis en tijd ter beschikking stellen tijdens de Nacht van de Duisternis zijn: kijkersstand: Job, Dirk, Francky. Geologische tuin: Berke. Projectie: Lambert. Planetenpad: Jan.  Zoals eerder gezegd: extra ondersteuning is meer dan welkom, kijkerstand mag gerust uitgebreider zijn. Van de aanwezige mensen wordt verwacht dat ze summier uitleg geven aan de bezoekers. Uit deze uitleg zullen de bezoekers een antwoord moeten zoeken die hen kan helpen de quiz tot een goed einde te brengen.

 We gaan intensiever werken met moderatoren. Lambert werd aangeduid om deze bijeenkomst te leiden. Het verslag zal opgesteld worden door de secretaris.

 Open agenda

1) Mark merkte op dat de LHC-project (Large Hadron Collider) enorm veel geld kost. Mark vroeg zich af wat het doel is van de LHC en welke impact dit zal uiteindelijk zal hebben op het dagelijkse leven.

Het doel van de LHC is om bestaande (waterdichte) theorieën te bewijzen. Om dit te kunnen doen zijn enorm hoge energieën nodig. De uitkomst van deze experimenten zal aantonen of de wetenschap op de juiste weg zit. Zolang je dit niet weet bestaat de kans dat je over een 20-tal jaren hopeloos vast komt te zitten. Dit wil men ten allen koste vermijden. Niet alleen Europa (CERN), maar ook Amerika is bezig met dergelijke experimenten.

2) Jan lanceerde de vraag “waarom valt een satelliet pas na zoveel tijd naar beneden?”.

Als inleidende opmerking kwam eerst de opmerking “ een satelliet is continue in vrije val!” en toen kwam het snelle antwoord: als er wrijving is zal de satelliet sneller naar aarde toe vallen. Hoe hoger een satelliet zit hoe minder wrijving, des te langer de levensduur.  Even was er het misverstand dat men met stuurraketjes werkt om de satelliet op haar plaats te houden. De vracht aan brandstof maakt dit niet interessant. Spionagesatellieten, je weet wel, die snelle jongens, zitten in een elliptische baan en maken gebruik van de wetten van Kepler om stabiel te blijven. Ze spelen dus “kosmisch biljart” in het klein!

3) Jan vroeg aan de groep “Hoe komt men aan parsec?”.

Men wist al vrij snel dat parsec een afstandsmaat is (3.26 lichtjaar). Na enkele bedenkingen en debatten kwam de groep op het volgende antwoord: de afstand van één parsec is het resultaat van een beetje driehoeksmeting. We nemen de lijn zon-aarde als basis en gaan de ruimte in tot we een hoek meten van één boogseconde: we hebben nu een afstand afgelegd van 3.26 lichtjaar = 1 parsec.

4) Francky zag tijdens zijn laatste telescoop-sessie iets in de nabijheid van Shedir. Hij vroeg aan de groep wat hij gezien zou kunnen hebben.

Meteen werd Stellarium ingezet om het betreffende gebied te bekijken: niets dan sterren, geen objecten die zich als een wazig vlekje kunnen manifesteren. Francky had nog gepoogd om met een ander oculair te werken, doch kreeg geen scherpstelling. Tip van de groep: hou dit gebied in de gaten, bij een volgende waarneming, draai eens aan je oculair om uit te sluiten dat er een stofje op het oculair zit. We zullen dit gebied tijdens een eerstvolgende kijkavond eens fixeren. Wie weet……

Na de open agenda werd even tijd voorzien voor een pauze. Na de pauze kreeg Lambert het woord en bracht, speciaal op vraag van onze leden, een uiteenzetting over:

Sterrenkunde op je PC

Aansluitend op de vraag van Francky hebben we eens stap voor stap gedemonstreerd wat je allemaal kan doen en verwachten van populaire planetarium-programma’s. Tegenwoordig kan iedereen planetarium programma’s downloaden. Er is een zeer ruim aanbod op het net. Je kan kiezen tussen betalende software, maar weet dat er juweeltjes zitten in de categorie freeware. Helemaal gratis, maar daarom niet minder. De ontwikkeling van der-gelijke programma’s gaat zo snel dat je van de ene beta-versie naar de andere kan rollen. Steeds worden de pro-gramma’s beter, sneller en uitgebreider. Een kanttekening: let op voor de gratis te downloaden programma’s die aansturingen bevatten voor de robottelescopen. Op aarde zijn een 7-tal robottelescopen (één ervan is SLOOH op de flanken van de Teide op het eiland Tenerife. Als je inlogt op dergelijke systemen zal er automatisch een factuurtje volgen. Je “koopt” waarnemingstijd van een commerciële telescoop.

Terug naar onze freeware-software: enkele interessante programma’s om te downloaden zijn:

Stellarium: www.stellarium.org/
Virtual Moon: www.ap-i.net/avl/en/start
Starry Night: www.freeware.intrstar.net/planetarium.htm
WinStars2/ www.winstars.net/

Let voor het downloaden even op of je de freeware – sharewareversie aanklikt, zoniet kan het wel eens voorval-len dat je gevraagd wordt om een betalingswijze te kiezen.

Om aan te tonen dat niet alle programma het visuele prioritair stellen begon Lambert met het tonen van Auto-Star Suite, het programma dat de kern vormt van zijn Cassegrain. Al snel werd duidelijk dat  hier meer de na-druk ligt op functionaliteit dan wel op het visuele aspect. Er zit een module kijkersturing in, koepelaansturing, logboeken, verschillende modules om CCD-camera’s en beeldverwerking te sturen en de mogelijkheid om zelf geautomatiseerde programma’s te schrijven. Met andere woorden: droog en saai weergegeven, maar wel com-pleet in zijn mogelijkheden.

Het tweede en voor de meesten onder ons het meest interessante object van demonstratie werd het programma Stellarium. Heel snel en absoluut gratis te downloaden van het net en een lust om te gebruiken. Omdat we eer-der al verschillende signalen opgevangen hadden van “ja, ik weet dat het kan, maar weet niet hoe het moet?” Besloten we om alle instellingen, tabs en menu’s eens te doorwandelen en te demonstreren. Het beangrijkste aspect van een dergelijk programma is dat je het moet aanpassen aan je eigen behoeftes. Met andere woorden: zet alle instellingen zoals jij het wil. Origineel zijn de “factory-settings” gegevens die je eigenlijk niet wil gebruiken. Ze zijn enkel goed als je naast de ontwikkelaar woont. Je begint door in de tab “location” je eigen woon-of waarnemingsplaats te definiëren. Heelbelangrijk hier is dat je ook aanklikt deze nieuwe locatie als standaard te willen gebruiken. Om deze setting blijvend te houden kies je in de algemene menu “opslaan instellingen”. Deo je dit niet zal bij een nieuwe opstart van het programma teruggegrepen worden naar de eerdere instellingen die voor jou helemaal fout zijn. Naast locatie kies je voor bepaalde opstartdatum en opstarttijd. Best kies je hier voor de systeemklok en datum (op voorwaarde dat die correct staan, natuurlijk!).

Je bent nu al een hele stap voorwaarts. Nu nog aandacht aan voorkeur-settings, zoals aantal zichtbare sterren, atmosfeer, lichtvervuiling, kleur van bepaalde lijnen, hoeveel stercatalogi wil je downloaden. Wil je een over-vloed aan sterren kan je bepaalde stercatalogi downloaden (gratis). Je kan tot 9 catalogi gaan. Stop je bij 5 stuks, dan heb je al 1.7 miljoen sterren binnengehaald. In praktijk kan je weinig aan met een dergelijke overvloed aan informatie. Dat is een keuze die je best zelf maakt. Als je alles naar je hand gezet hebt kan je beginnen te werken met dit gemodificeerd programma. Je kan waarnemingssessies gaan voorbereiden (het is een tooltje dat we steevast gebruiken tijdens onze bestuursvergaderingen), je kan evenementen zoals zon-maansverduistering gaan simuleren (vooruit en achteruit inde tijd). Je kan planeetovergangen herbeleven, je kan satellieten laten overkomen en dan  weet je eindelijk  welke satelliet je ziet, compleet met alle gegevens! Je kan hetzelfde doen met de planetoïden, meteoren, noem maar op! Het zit er in en wacht enkel tot je het gebruikt. Doorheen de uiteenzetting hebben we ook gebruik gemaakt van de “plug-ins”. Een plug-in is een handig hulpprogramaatje dat helemaal intergreert in het hoofdprogramma. Zo kan je telescopen definiëren en aansturen met Stellarium, je kan verschillende oculairs ingeven en het beeld doorheen je eigen sterrenkijker simuleren op de talloze afbeeldingen die in het programma genesteld zitten. Alles is er, het wacht enkel op jou on geactiveerd te worden naar jouw keuze, jouw instellingen.

Afsluiten deden we met een kort gesproken overzicht van het programma “Virtual Moon Atlas”. Een bijzonde-re fraaie tool voor eenieder die interesse heeft voor het uiterlijke van de maan. Een hoog-gedetailleerde maan-kaart die massa info geeft, een krachtige zoekmachine herbergt en op het diepste niveau overschakelt naar op-names van kraters, rillen, bergen die genomen zijn door de Apollo’s. Ook dit is een aanrader voor de actieve waarnemer!!! Ook het programma “WordWideTelescope” , het programma dat Francky recent geleden ontdekte, werd even geopend en gedemonstreerd. Zoek ook zelf het internet eens af, misschien kom je wel ergens een pareltje tegen en wil je dit delen met onze vrienden!

We hebben ons tijdens deze uiteenzetting beperkt tot het demonsteren van enkele programma’s. Waarom?  Een overdaad aan verschillende programma’s is niet meer overzichtelijk. Speciaal om deze redenen hebben we de nadruk gelegd op het meest (visueel) interessante en toch complete programma; Stellarium. Boodschap is dat als je één dergelijk programma vlot kan bedienen heb je in regel geen moeilijkheden met het initiëren van andere programma’s. De “regels” zijn overal het zelfde, de functietoetsen en aansturing kunnen hier en daar wel wat verschillen, maar daar ben je snel doorheen.

Rond 23.30u sloten we af en werden de aanwezigen bedankt voor hun inbreng in deze interactieve bijeenkomst. Allemaal succes  gewenst in het “aanpassen naar eigen je behoeften” en geef eens feedback van je bevindingen.  Nagekomen reacties tonen aan dat verschillende aanwezigen nu effectiever met dergelijke programma’s aan het werk zijn getogen! Een win-win situatie voor ieder!!
            LBe

Verslag van de kijkavond 23 september 2011.

2011 lijkt, qua kijkavonden, een goed jaar te worden. Op vrijdagavond was er weer een flinke delegatie Noor-derkroners actief met hun kijkers. Dirk, Job, Franky en Lambert hadden hun kijkers opgesteld en waren hoopvol in de afwachting naar een heldere, donkere nacht. Het was nog een hele poos wachten tot de laatste (?) lichten gedoofd werden, ondertussen werd nog één en ander binnen in de sterrenwacht gedaan, kijkers afgesteld, scherp gesteld, gebabbeld over “melkwegen”, het plaatselijke uitzicht werd bewonderd en besproken  en na het doven van de laatste lichten kon de kijkavond pas echt losbranden.

Francky was in gevecht met een haperende handset, met als gevolg dat zijn montering dingen deed die hij niet wilde. Met ondersteuning van verschillende aanwezigen werden de fabrieksinstellingen herlezen en kwamen we tot de conclusie dat één en andere niet loopt zoals het hoort. Francky zal één dezer dagen een nieuwe handcon-troller ontvangen. We hopen dat zijn ”goto- problemen” dan opgelost zijn. Berke,  Jan en Paul hebben intensief meegedacht en ondersteuning geleverd, daar waar nodig. Bij het fotograferen  hielp Lambert nog even met het scherpstellen en de juiste instellingen en de Francky’s allereerste foto met scherpe wolkenbanden op Jupiter was een feit. Lambert benadrukte het stappenplan als je wil fotograferen. Uitlijnen en aandacht naar scherpstelling en je foto is al voor de helft geslaagd ( en zorgen voor opgeladen batterijen!!.

Ook Job was fotografisch aan het werk. In alle stilte en sereniteit, maar Job stootte alle aanwezigen naar de kroon door verschillende objecten tot 5 minuten lang te belichten. Een hele reeks beelden van de Andromedane-vel, x-h Per en dies meer waren het resultaat. Job is momenteel met de camera-settings aan het experimenteren. Ook een manier om de kwaliteit van je opnames te upgraden. Later op de avond verplaatste Job zijn configuratie omp meer zicht te hebben op de Melkweg met daarin de Halternevel en de Ringnevel. We kijken uit naar de resultaten. Dirk was, midden de fotografen, visueel bezig. Hij richtte zijn Newton op de objecten die we voorgeschoteld kregen. Een handig gadget dat  Dirk in elkaar geknutseld had was zeker een hulp bij het opzoeken van gegevens. Wil je weten wat het was? Vraag het eens aan Dirk, misschien kan je er  achter komen hoe hij het voor elkaar krijgt om een bestaand item zodanig om te vormen dat iedere amateurastronoom dat gadget zou willen hebben. Nieuwsgierig geworden?

Ook Lambert was uitgerukt in vol ornaat. Ditmaal echt in vol ornaat, want er stonden twee experimenten op het programma. Naast gewoon fotograferen door de telelens (750mm eff.), opnames maken met de (Deep Sky Imager) DSI II-imager en als tweede experiment, het uittesten van de focal reducer, zodat de Cassegrain kan fotograferen  bij een openingsverhouding van f6.3 in plaats van f10, een hele winst in lichtkracht.
 
Na heel lang zoeken heeft Lambert eindelijk de juiste drivers voor de CCD-camera kunnen vinden. De oude dri-vers werkten niet onder Windows 7. Nu er eindelijk nieuwe drivers verkrijgbaar zijn kon het testen van start gaan. In eerste instantie leek het niet te werken; een leeg scherm. Na een hele resem settings kwam opeens het eerste beeld binnen. Snel even een heldere ster in beeld brengen om zo optimaal mogelijk scherp te stellen en dan de eerste testen op M57, de Ringnevel. Al vrij snel waren de eerste beelden binnen. De ringnevel met duidelijk herkenbare centrale ster, met boven en onder de uitlopers in de ring. Verschillende beelden werden gemaakt, verschillende settings getest. Omdat er nogal wat vocht neersloeg op de laptop werd besloten om dit experiment te beëindigen en te starten met het volgende experiment: doorgedreven fotograferen met de nieuwe optische trein voor de Cassegrain. Door meer lichtwinst dankzij de lagere f-waarde kan de belichtingstijd gereduceerd worden. Alle middelen zijn hierbij meer dan welkom. De optische trein presteerde boven verwachting. De allereerste beelden waren testopnames om zo scherp mogelijk te gaan zitten en toen: het echte werk: een opname van de Andromedanevel met heuse donkere stofbanden: we zijn gelanceerd!!!! Een meer dan uitspringende planetaire nevel NGC 6826,  een overweldigende dubbele sterrenhoop, een hele reeks beelden van Jupiter (ook met de equatoriale banden), een meer dan subliem (met drie kleuren!) Kleine halternevel M76 Per, beeldvullende open sterrenhopen, en dat alles in een heel andere afmetingen dan we gewoon zijn. Om kort te zijn: een festijn om aanwezig te zijn op deze kijkavond.

Het enige minpunt, er waren er nog die dit opmerkten, is dat we vanaf de weide maar een (zeer) beperkt zicht hebben op de hemel. Lambert heeft meer dan 60% van zijn “guided tour” moeten cancelen omdat de bomen steeds in het zicht stonden. Job en Lambert hebben nog tot diep in de na-nacht zitten wachten totdat M27 en M57 terug achter de bomen uit zouden komen: tevergeefs. Tegen half drie besloten we de strijd te staken, in te pakken en huiswaarts te keren. Anyway: het was toch een nacht om te herinneren, ondanks de koude, het vocht, de lichthinder, we hebben toch weer in een kameraadschappelijke manier elkaar kunnen helpen en ondersteunen op weg naar nog betere resultaten. En dat is waar het echt om gaat! Dank aan alle aanwezigen die samen met ons de koude getrotseerd hebben! Tot een volgende maal (met een vuurtje en Fonskes erbij?).
            LBe

 Kwartaalagenda:

Oktober 2011.      
Studiebijeenkomst:   28 oktober Joy 20.15u
Open  agenda & “HRD” door Jan Herman
                             
                 Kijkavond :   Nacht van de Duisternis aan het Mulke.
                 Wanneer:      15 oktober 2011 aanvang  NvdD: 19u (kijkers worden verwacht voor de opbouw om 18.00u)
                 Kijkers te gebruiken: zoveel als mogelijk.

November  2011.      
Studiebijeenkomst:  11-11-11
Open agenda &  “Het Maanverhaal” door Dirk Schuurmans
                    
                 Kijkavond :   Wintersterrenbeelden en deepsky 
                 Wanneer:      25-11-2011  om 19.00u aan de sterrenwacht
                 Kijker te gebruiken: zoveel mogelijk!!!!

 December 2011.   
Studiebijeenkomst:  Algemene Ledenvergadering .
Wanneer:  16 december 2011  om 20.15u in de Joy
Programma; -Eindejaarspeech door de voorzitter, kasverslag , jaarverslag, quiz(en), bestuur, animatie (nog over nadenken….voorstellen?)- Verkiezing  bestuur                     
     Kijkavond : Nationale sterrenkijkdagen 
                 Wanneer:    2-3 december 2011  vanaf 19.00u  aan sterrenwacht.        
                  Kijker te gebruiken:  Oproep voor meerdere kijkers op het veld.

 

Vrijwilligers gezocht!!!!

Zoals je elders kon lezen in dit blaadje, hoe sterker we voor de dag komen tijdens de Nacht van de Duisternis, des te meer indrukken laten we achter. Heb je tijd en goesting, aarzel niet en kom onze rangen versterken op 15 oktober aan het Mulke te Achel. Het beloofd weer een onvergetelijke avond te worden.

Mensen die ons willen helpen met de opbouw van het geheel, komen best op zaterdag 15 oktober tegen drie uur aan op de parking van het Mulke (aanvang van het planetenpad). Alle hulp is welkom. Zij die onze kijkerstand willen versterken: hou je niet in en kom erbij!!!

Tot dan!